Gerçekten Ahlaklı Mısın? Tarih Boyunca Filozofların Ahlak Hakkında Söylediklerini Duyduğunuzda O Kadar Emin Olmayacaksınız
Kim bilir, muhtemelen bu makaleyi okumadan dakikalar önce birinin ahlaksız olduğunu düşündünüz ve hatta doğrudan suratına bağırdınız. Bunun nedeni, mevcut dünya görüşünüze göre ahlak kavramının makul kurallar çerçevesinde sınırlandırılması olabilir. Ama bunun hakkında düşün ahlak olarak tanımladığınız kurallarOn, yüz, hatta bin yıl önce insanlar tarafından bir ahlak kuralı olarak kabul edilmiş miydi?
Bunlar ve diğer sayısız soru tarih boyunca insanlar tarafından sorulmuştur. Ahlaki ideolojinin temeli budur. Çünkü bazen bırakın farklı ülkeleri, yan yana köylerdeki ahlak anlayışları bile farklı olabiliyor. Ahlakın ne olduğuna daha yakından bakalım, filozofların bu bahis hakkındaki görüşlerini görelim ve sonra oturup düşünelim; Bizler de ahlaksız mı yoksa ahlaki anıtlar mıyız?
Kısa bir tanımla başlayalım; ahlak nedir?
Ahlâk kelimesi, huy ve huy anlamına gelen Arapça hulk kelimesinin çoğul hali olup, huy anlamına gelmektedir. En temel tanımıyla ahlak, Bir şeyin doğru mu yoksa yanlış mı olduğunu belirleyen yazılı olmayan kurallar bütünüdür.Bir tür unsur ve hatta bir hukuk sistemi olarak tanımlayabileceğimiz ahlak, bireysel olabileceği gibi, bir toplulukta genel olarak kabul edilmiş kurallardan oluşur.
Peki ahlak ne işe yarar?
Ahlak dediğimiz kurallar bütününün aslında iki temel işlevi vardır; biri bireyin kendi davranışlarını düzenlemek, diğeri ise bireyin toplumla olan ilişkilerini düzenlemektir.Daha geniş bir perspektiften bakarsak, her iki işlevi de toplumdaki bireylerin uyum içinde yaşamasını sağlamaktır.
Tabii farklı bir açıdan da bakmak gerekiyor. Ahlak kavramı, özellikle bazı toplumlarda genel kabulden uzak kurallar içerebilir ancak toplumda dar bir şekilde kabul edildi. Bunun temel nedeni özgürlükleri kısıtlamak ve bağlılık kültürü oluşturmaktır. Az sayıda kişiden oluşan dini topluluklarda, bu tür sınırlı ahlaki kurallara sıklıkla rastlayabiliriz.
Kime ahlaksız denir?
Bazı toplumlar ahlaki kodlarını yerel kanunlarında uygularken, diğerleri tamamen kültürel kalmıştır. Ancak Örneğin cinayet işlemek hemen her toplumda ahlaksızlık olarak görülür.Aynı şekilde bazı ahlaki kurallar tüm dünyada geçerli olduğu için hem kültürel hem de yasal olarak karşılık bulmakta ve kişinin ahlaksız olduğu anlaşılmaktadır.
Elbette birçok ahlaki kural, pek çok yasal düzenlemeyi içermemekte ve bu noktada kamu vicdanı devreye girmektedir. Kişinin yaşadığı toplumun ahlaki kurallarına uymaması,o kişinin içinde yaşadığı toplum tarafından ahlaksız olarak etiketlenmesine neden olur.
Ahlaksızlık genel olarak toplum tarafından yapılan bir nitelendirme olmakla birlikte, kişinin toplumdan bağımsız olarak kendisi için koyduğu kurallara uymaması. kişinin kendisine ahlaksız demesine neden olabilir. Yani herkes tarafından doğru kabul edilen bir şeyi yapmakta kendinizi yanlış hissediyorsanız ve bunu yaptıysanız, kendinize ahlaksız diyebilirsiniz.
Tamam, ama ahlak nedir sorusunun gerçekten bir cevabı var mı?
Güzel soru, aslında değil. Çünkü girişten beri bahsettiğimiz şeylere bakarsanız, ahlaki kurallar bazen çok dar bir çevrenin koyduğu kurallardan oluşabilmektedir. Mesela bir erkek şort giyer mi diye düşünen bir toplulukta sırf ahlaksızlık yapmamak için yazın sıcak pantolonun içinde kavuruyor olabilirsin. Bunun kadın versiyonundan bahsetmiyorum bile.
Başka bir toplulukta, sadece eşinizden boşanmak istediğiniz için ahlaksız olarak kabul edilebilirsiniz. ama örneğin bazı Afrika kabilelerinde Bebeğin babası bile belli değil ve bütün köy ortak olarak o çocuğa bakıyor. Başka bir deyişle, ahlakın gerçekte ne olduğu sorusuna genel kabul görmüş bir cevap vermek mümkün değildir.
En kapsamlı ahlakı dinin kuralları belirler:
Din dediğimizde sadece ilahi dinler olarak düşünmeyin. Kitabı ve peygamberi olmayan dinler bile Aslında, ona inanan bireyler için kesinlikle kurallar koyar. Aslında din kavramının temel amacı, insan ve insan ilişkilerini optimal hale getirmektir. Öz tanımlamalara baktığımızda din ve ahlak kavramlarının neredeyse aynı olduğunu görüyoruz.
Elbette dine dayalı ahlaki kurallar ne yazık ki suiistimale açık bir alandır. Çünkü ilahî emirler olduğu söylenen bu kurallar, Hz. bazı şarlatanlar tarafından değiştirilebilir. Yani o dinde ahlak dışı sayılmayan bir olay veya olgu, kendisini o dinin imamı sanan biri tarafından bambaşka bir şekilde anlatılabilir. Bu yüzden insanların inandıkları dini öğrenmeleri son derece değerlidir.
Ahlaki ideolojiyle ilgilenen filozofların ahlakla ilgili pek çok farklı amacı vardır:
Temelleri Antik Yunan döneminde atılan ahlak ideolojisinde çok farklı görüşlerle karşılaşmaktayız. Örneğin, Platon bir hareket yeter fikrine ne kadar uyuyorsa o kadar yeterlidir. Bunun insanın en büyük hırsı olduğunu söylüyor ve söylüyor. Aristoteles, mutluluğa giden yolda aşırılıklardan kaçınmak ve orta yolcu olmak gerektiğini söyler. Sokrates ise insandan bağımsız olarak var olan maliyetlerin ve normların davranışlarımızı şekillendirmesi gerektiğini söyler.
Baruch Spinoza, kozmosu makro ve mikro olarak ikiye ayırır ve makro dünyada uygun olanın ve kötünün bariz olduğunu söyler. Spinoza ile karşılaştırıldığında insan tutkularının kölesi olmamalı ve makro doğasına geri döner. Immanuel Kant, bir eylemin amacının tatmin olmaması gerektiğini söyler. Kant’a göre fiiller bir vazifedir ve vazife de iyiyi ister. Diğer bir deyişle, bir eylem görev bilinciyle yapılıyorsa ahlaki bir eylemdir.
henry bergson iyiyi ve kötüyü insan sezgisiyle kavrayacaktır. ve buna göre hareket ederse ahlaklı olacağını söylüyor. John Stuart Mill, yeterli ve korkunç olan tek ölçeğin fayda olduğunu söylüyor. Mill’e göre insan, sadece kendisinin değil, her davranışında herkesin memnuniyetini istemelidir. Jeremy Bentham, en yeterli şeyin zevk olduğunu ve kişinin zevk peşinde koşması gerektiğini söylüyor.
Sonuç: Ahlaksız mıyız?
Belki şimdi varsın ama yüz yıl önce değilsin ya da bundan yüz yıl sonra olmayacaksın. Belki de şu an içinde yaşadığın toplumda tam bir ahlaksızsın. ama başka bir topluluğa girdiğinizde insanlar size bir manevi anıt olarak bakacaklar. Kim bilir bu yazı bile başlı başına ahlaksızlıktır, kimine göre bilmiyoruz.
Tarih boyunca insanlar ahlaki ideolojiyi sorguladılar. ahlak nedir sorusunu cevaplamaya çalıştık ve filozofların bahis hakkındaki görüşlerinden bahsettik. Ahlakla ilişkiniz nasıl? Yorumlara göz atın.
